Historia krzyża

Trzydzieści lat obecności krzyża w VI LO

Przy popiersiu I. J. Paderewskiego wisi w naszej szkole niewielki krzyż. Jego obecność ma także wymiar historyczny. Krucyfiks ten to osobisty dar Jana Pawła II, broniony później przez Paderkowiczów przed zdjęciem na żądanie władz komunistycznych. Mija już 30 lat obecności krzyża w Paderku. Dokładnie 28 października 1981 r. Rada Pedagogiczna podjęła decyzję o zaakceptowaniu uczniowskiego postulatu. Rocznica ta skłania do przywołania okoliczności tamtego wydarzenia.

W czasach PRL-u z przestrzeni publicznej rugowano wszelkie symbole chrześcijańskie. Władze dążyły do „zbudowania” społeczeństwa opartego na założeniach ideologii komunistycznej. Ta polityka załamała się w latach 1980 – 1981. Głębokie przeobrażenia wywołane z powstaniem i rozwojem ruchu „Solidarności” zmusiły władze do daleko idących ustępstw. W tych warunkach powszechnym zjawiskiem stawało się wieszanie krzyży w miejscach publicznych (np. w szkołach, szpitalach). W tych oddolnych działaniach widziano nie tylko powrót religii do przestrzeni publicznej, ale też odwołanie do tradycyjnych wartości narodowych i sprzeciw wobec narzucanego światopoglądu.

W poznańskim szkolnictwie przełomowym wydarzeniem była pielgrzymka rowerowa do Rzymu, jaką zorganizowała w wakacje 1981 r. sekcja turystyczna Klubu Inteligencji Katolickiej. W Wiecznym Mieście zakupiono kilkanaście krzyży z zamiarem wręczenia zainteresowanym szkołom. Krzyże te pobłogosławił następnie papież Jan Paweł II, stąd właśnie uznawano je później za dar papieski. Chęć zawieszenia jednego z nich zgłosili również uczniowie Paderka. Rozpoczęli oni jednocześnie rozmowy sondażowe z dyrekcją oraz przeprowadzili referendum w poszczególnych klasach, w trakcie którego pomysł uzyskał powszechną aprobatę. Finałem tych przygotowań była uroczystość w kościele klasztornym OO. Dominikanów 25 października 1981 r., podczas której delegacje szkół odebrały krucyfiksy.

Sprawa rozpatrzenia oficjalnego wniosku samorządu uczniowskiego o zgodę na powieszenie papieskiego daru była przedmiotem konferencji Rady Pedagogicznej 28 października 1981 r. Na konferencję tą zaproszono też reprezentację uczniów, na czele z przewodniczącym samorządu uczniowskiego Rafałem Manią. Już na wstępie dyskusji pojawił się problem formalny, oto bowiem przedstawiciele samorządu w rozmowie z dyrekcją wspomnieli o jednym krzyżu, tymczasem w przedłożonym radzie piśmie wnioskowano już powieszenie krzyża w każdej sali. Przedstawiciele samorządu uściślili, iż wnoszą wyłącznie o powieszenie jednego krzyża (tego, „który otrzymał samorząd szkolny od Ojca Świętego Jana Pawła II”) i za zgodą zebranych nauczycieli nanieśli odręczną poprawkę do złożonego wniosku. W niektórych salach pojawiły się jednak później krzyże, wieszano je jednak nieoficjalnie, decyzję pozostawiając poszczególnym klasom. Na konferencji wywiązała się także dyskusja nad zasadnością uczniowskiego wniosku. Pojawiły się głosy kwestionujące powieszenie krzyża w świeckiej instytucji, jaką była szkoła. W odpowiedzi wyjaśniano różnicę pomiędzy pojęciami „świeckości” i „laickości”, wskazywano też, że krzyż niesie za sobą wartości nie tylko religijne, ale też moralne i patriotyczne. W tym kontekście przytoczono argument, że o sile symbolu krzyża najlepiej świadczył fakt, iż jego kształt przybrały nawet oficjalne ordery państwowe rozdawane masowo w Polsce Ludowej. Gdy uczniowie opuścili obrady, członkowie Rady Pedagogicznej przystąpili do tajnego głosowania. Jego wynik był niemal jednogłośny: na 32 głosujące osoby, aż 30 opowiedziało się za powieszeniem krzyża.

Krótko po decydującej konferencji przy popiersiu patrona szkoły na pierwszym piętrze odbyła się spontaniczna, aczkolwiek utrzymana w podniosłym tonie uroczystość. Tłum uczniów wraz z grupą nauczycieli wypełnił „amfiteatralnie” schody i część korytarza przy popiersiu – tak szczelnie, że ostatnie osoby znajdowały się niemal na drugim piętrze, wychylając się przez barierki w celu obejrzenia ceremonii. Uczennica Joanna Dmochowska zarecytowała wiersz C.K.Norwida „Krzyż i dziecko”, po czym na ścianie oficjalnie zawieszono krucyfiks. W późniejszym okresie, gdy po wprowadzeniu stanu wojennego rozpoczęto odgórną akcję usuwania z miejsc publicznych symboli religijnych, przed społecznością VI LO stanęła konieczność obrony szkolnego krzyża. Formy ataku obejmowały potajemne zdjęcie i administracyjny nakaz usunięcia. Po jednej z tych akcji dar papieski został sprofanowany, w związku z czym nastąpiła konieczność zastąpienia go „duplikatem” ofiarowanym przez SS. Elżbietanki. W latach 1984 i 1987 w obronie krzyża wybuchły w szkole głośne protesty, które sprawiły, że w obydwu przypadkach krzyż szybko powrócił na swoje miejsce. Wydarzenia te należą do najważniejszych wydarzeń w dziejach VI LO i jako takie wciąż czekają na odrębne opracowanie.

Mateusz Otta absolwent VI LO
/matura 2006/ i Wydziału Historii UAM

Podstawę źródłową tekstu stanowił protokół konferencji Rady Pedagogicznej w dniu 28 X 1981 r. znajdujący się w księdze protokołów Rady Pedagogicznej VI LO za lata 1979-1986 oraz autoryzowane relacje świadków wydarzeń, jakie uzyskał Mateusz Otta w trakcie badań nad dziejami Paderka w latach osiemdziesiątych: w szczególności relacje prof. Elizy Ożarskiej- Liberkowskiej, prof. Aleksandry Dworackiej i prof. Wandy Okularczyk oraz p. Joanny Minksztym (Dmochowskiej). Wykorzystana literatura: P Zwiernik, Opór i działalność opozycyjna młodzieży poznańskich szkół średnich w latach 1981 – 1984 [w:] Stan wojenny w Wielkopolsce, red. S. Jankowiak i J. Miłosz, Poznań 2004, s. 106-107; M. Otta, Społeczność VI Liceum Ogólnokształcącego im. I. J. Paderewskiego wobec przemian tzw. karnawału „Solidarności” [w:] Solidarnościowa rewolucja w Wielkopolsce w latach 1980 – 1981, red. K. Brzechczyn, Poznań [w druku].